Η Καταστροφή των Ψαρών από τους Οθωμανούς έλαβε χώρα στις 21 και 22 Ιουνίου 1824. Το ναυτικό των Ψαρών, που κατέστρεφε συνεχώς τον Οθωμανικό στόλο, εξόργισε το Σουλτάνο, που αποφάσισε να καταστρέψει το νησί. Τη πρόθεση του Σουλτάνου και τις προετοιμασίες του Οθωμανικού στόλου, το 1824, έμαθαν οι Ψαριανοί και ειδοποίησαν επανειλημμένως την νεοσύστατη τότε ελληνική κυβέρνηση και ιδιαίτερα τους Υδραίους ζητώντας ενισχύσεις για την αντιμετώπιση του εχθρικού στόλου. Παρόλα αυτά η ελληνική κυβέρνηση αδράνησε και ενισχύσεις δεν εμφανίστηκαν στα Ψαρά.

Η απροθυμία της ελληνικής κυβέρνησης και των Υδραίων για ουσιαστική βοήθεια προς τους Ψαριανούς είχε να κάνει, όπως αναφέρεται, και με τις αντιζηλίες και τους ανταγωνισμούς μεταξύ των τριών νησιών. Στα Ψαρά τότε βρίσκονταν 7.000 ντόπιοι και 23.000 πρόσφυγες από τη Χίο, τη Μικρά Ασία και αλλού. Οι στρατιωτικές δυνάμεις έφταναν τις 3.000 (1.300 Ψαριανοί, 700 πάροικοι και 1.027 Μακεδόνες και Θεσσαλοί υπό τον Ιωάννη Τσόντζα που είχαν πάει για να ενισχύσουν την άμυνα του νησιού).

Ο τουρκικός στόλος, που αποτελούνταν κατά τον Νικόδημο από τουλάχιστον 235 πλοία, προσέγγισε τα Ψαρά από το Σιγρί, της Λέσβου, και τα τουρκικά πλοία άρχισαν να πλήττουν με τα κανόνια τους τα πυροβολεία των Ψαριανών στον όρμο Κάναλο, στα βόρεια του νησιού. Από τους 7.000 Ψαριανούς κατάφεραν να γλυτώσουν από τις σφαγές περίπου 3.600 ενώ από τους 25.000 πρόσφυγες που είχαν βρει καταφύγιο στο νησί γλύτωσαν οι 10.000.

Οι διασωθέντες Ψαριανοί αντιμετώπισαν στην συνέχεια ένα δεύτερο δράμα. Αρχικά κατευθύνθηκαν σε διάφορα νησιά του Αιγαίου: στη Σκύρο, την Άνδρο, την Τήνο, τη Μύκονο, την Πάρο, την Κέα, τη Σύρο και τις Σπέτσες ενώ ένα γαλλικό πλοίο μετέφερε 156 Έλληνες στο Ναύπλιο. Οι περισσότεροι από τους διασωθέντες κατέφυγαν στις Σπέτσες και εκεί προχώρησαν στη σύσταση ενός πενταμελούς οργάνου, της Επιτροπής των Ψαριανών, που αντικατέστησε τη Βουλή των Ψαριανών και αναγνωρίστηκε de facto από την ελληνική κυβέρνηση.

Σύντομα οι Ψαριανοί εγκατέλειψαν τις Σπέτσες καθώς δεν τους επετράπη να εγκατασταθούν μόνιμα εκεί. Τον Ιούλιο του 1824 εγκαταστάθηκαν προσωρινά στο φρούριο της Μονεμβασιάς ύστερα από άδεια της ελληνικής κυβέρνησης και τα πλοία τους ενώθηκαν με τον ελληνικό στόλο. Τελικά, στη Μονεμβασιά έπεσε θανατηφόρα ασθένεια και τελικά πολλοί Ψαριανοί εγκατέλειψαν το φρούριο και πήγαν στη Σύρο, τη Τήνο και τη Μύκονο. Στη Σύρο εγκαταστάθηκαν σε μια συνοικία που ονομάστηκε Ψαριανά, όπου δημιούργησαν εργαστήρια επισκευής πλοίων. Το Δεκέμβριο του 1824 Ψαριανοί εγκαταστάθηκαν στον Πειραιά όμως οι Αθηναίοι αν και στην αρχή τους είχαν δεχτεί αργότερα αντέδρασαν. Αρκετοί Ψαριανοί στράφηκαν στη πειρατεία.

Το 1827 ζήτησαν από την ελληνική κυβέρνηση να εγκατασταθούν στην Εύβοια, όταν θα απελευθερωνόταν. Τέσσερα χρόνια αργότερα ζήτησαν να εγκατασταθούν στην Ερέτρια αίτημα που έγινε δεκτό. Τελικά οι Ψαριανοί εποίκισαν το 1847 την Ερέτρια που ονομάστηκε Νέα Ψαρά.

Έτσι, λοιπόν η Καταστροφή των Ψαρών, δεν αποτελεί «μαύρη σελίδα» της ελληνικής ιστορίας εξαιτίας μόνο του θανάτου χιλιάδων Ελλήνων και της ριζικής καταστροφής ενός ακμάζοντος νησιού. Αποτελεί «μαύρη σελίδα» αντιμετώπισης Ελλήνων προς Έλληνες, απέναντι σε αυτούς τους ήρωες των θαλασσών. «Η διχόνοια… η δολερή» που λέει και ο εθνικός μας ποιητής στον «Ύμνο εις την Ελευθερίαν» (στίχοι 144-150).

Χαρακτηριστικά ο γραμματικός του Ψαριανού Ναυάρχου Νικολή Αποστόλη, Θεόδωρος Αλκαίος, στο ποίημα του ΤΑ ΨΑΡΑ αναφέρει στο τέλος του:

Ούτω λοιπόν οι Ψαριανοί, ανδρείοι να νικώσιν,

Αλλ’ άνανδροι τα πάθη των να καταπολεμώσιν,

Ήδη θρηνούν ανωφελώς τας πατρικάς εστίας,

Ανάλωμα γεγόμενοι φρικτόν της διχονοίας !

Άνθρωποι, όσ’ υπόκεισθε εις αιμοβόρα πάθη,

Ιδέτ’ εις ποία φοβερά σας εφελκύουν λάθη.

Όθεν τας φλόγας σβύσετε των αγενών παθών σας,

Δια να ζήτε ασφαλείς εντός των οικιών σας.

Εάν ποτέ δ’ από αυτά συμβή να κρατηθήτε,

Την δυστυχίαν των Ψαρών, αυτήν ενθυμηθήτε.

Το σχέδιο τούτο εγράφη εντός της Ναυαρχίδος των Ψαριανών

αμέσως μετά την πτώσιν της Νήσου

ΤΑ ΨΑΡΑ

Ποίημα συντεθέν παρά

Θεοδώρου Αλκαίου

Ας είναι, στις μέρες μας, η Καταστροφή των Ψαρών ένα ακόμη παράδειγμα προς αποφυγήν για όλους μας !!!

Advertisement